Waarom we houtbouw moeten omarmen

Veilige houtbouw vereist aanpassing Bbl

Marcel Veenboer, directeur van Vector Brandveiligheid, specialisten in een veilige werk- en leefomgeving, breekt een lans voor meer grootschalige houtbouw in Nederland. De voordelen zijn talrijk en de beperkingen zijn met goede wil van bevoegd gezag en de bouwsector op te lossen. Vector Brandveiligheid roept betrokkenen op de krachten te bundelen en te zorgen voor doorbraken

Marcel Veenboer somt uit de losse pols een vijftal duidelijke pluspunten van houtbouw op:

1. Alle gangbare gebouwformaten kunnen ermee worden gerealiseerd.
2. Hout is mooi en heeft een warme uitstraling.
3. Hout slaat CO2 op.
4. Hergebruik van hout is nagenoeg ongelimiteerd.
5. Houtbouw draagt bij aan het realiseren van de klimaatdoelen.

Deze en andere voordelen van houtbouw roepen natuurlijk de vraag op waarom we in Nederland dan nog altijd de voorkeur geven aan bouw met bijvoorbeeld beton, oliehoudende materialen en steenwol. Dat zijn immers stuk voor stuk grondstoffen die nu niet direct bijdragen aan een duurzame samenleving.

Houtbouw is elders populair

“In Nederland zijn we gewend om in beton en steen te denken”, stelt Marcel Veenboer. “Het klinkt vreemd, maar dat is een erfenis uit de middeleeuwen, toen er veel incidenten waren met branden van houten gebouwen. Een trauma dat door de eeuwen heen is blijven hangen.”

Is het niet zo dat er ook vandaag met betrekking tot brandveiligheid nog risico’s kleven aan houtbouw? “We zijn inderdaad niet voor niets ooit gestopt met het bouwen met hout. Maar de tijd heeft niet stil gestaan. In de Scandinavische landen, Oostenrijk, maar ook de Verenigde Staten was en is houtbouw ongekend populair. Er zijn talloze innovaties geweest die bij velen in de Nederlandse bouwsector, maar ook bij het bevoegd gezag niet bekend zijn. We laten daardoor kansen liggen.”

Bouwregelgeving niet passend

Marcel Veenboer heeft als bouwveiligheidsexpert en lid van de normcommissie Bouwen met hout van het NEN veel inzichten verkregen. “In de commissie hebben we met elkaar onderkend dat de Nederlandse bouwregelgeving is gebaseerd op stenen gebouwen. Als de inventaris en goederen zijn verbrand, dooft een brand vanzelf. Brand in een traditioneel houten gebouw stopt niet voordat al het hout dat in het gebouw is verwerkt is verbrand. Dat vereist andere regels. Onze bouwregels passen niet zomaar bij een houten gebouw. Dat geldt vooral voor gebouwen met relatief veel kleinere ruimtes, zoals woningen, hotels en kantoorgebouwen. Onderzoek heeft namelijk aangetoond dat wanden die op korte afstand van elkaar staan in dergelijke panden elkaar aanstralen, waarbij veel energie vrijkomt. Zogeheten kruishout [CLT], gedraagt zich bij brand gunstiger. Brandtests van CLT-wanden laten zien dat de ontstane koollaag verdere inbranding van het hout voorkomt. Bij tegenovergelegen wanden laten tests juist zien dat de koollaag geen of onvoldoende bescherming biedt. De inbranding van het hout propageert totdat de houten wand opgebrand is.”

Huidige rekenmodellen ongeschikt

Doordat er meer energie vrijkomt, zijn bovendien de huidige rekenmodellen voor brandoverslag ongeschikt als middel om een goede voorspelling te doen of er sprake is van brandoverslag via de buitenlucht naar naast- of bovengelegen brandcompartimenten. “Dat is een groot risico”, stelt Marcel Veenboer. “Een uit CLT opgebouwd houten gebouw bevat bovendien allerlei knooppunten van constructieve stalen verbindingen. Als die stalen knooppunten onvoldoende beschermd worden voor branduitbreiding in de houtconstructie kan de constructie van het gebouw onbedoeld snel instabiel worden. Dat is gevaarlijk voor de bewoners, maar ook voor de brandweer. Dat laatste is het geval omdat de brandweer bij een brand in een dergelijk gebouw vaak niet voldoende water beschikbaar heeft.”

Oplossingen vinden

Toch is Marcel Veenboer positief over bouwen met hout. “De voordelen ervan zijn te zwaarwegend om te negeren. We moeten en willen wat doen om de klimaatproblemen die we ook in Nederland hebben een halt toe te roepen. Bouwkundig zijn de issues met brand in een houten bouwwerk op te lossen. Het is in feite een kwestie van weten welke risico’s houtbouw met zich meebrengt, zodat je gericht effectieve oplossingen kunt aandragen. Het helpt al enorm als houten wanden worden voorzien van gips- of Fermacell-beplating. Daarmee voorkom je dat die wanden gaan deelnemen aan een eventuele brand.

Ofwel we moeten accepteren dat een houten gebouw bij brand verloren kan gaan als de brandweer het pand niet tijdig onder controle krijgt, ofwel we moeten houten gebouwen ‘fire resilent’ ontwerpen. Dat betekent dat het gebouw zo wordt ontworpen dat het een brand kan weerstaan. In ieder geval moeten we snel nieuwe rekenmodellen voor brandoverslag ontwikkelen die specifiek op houtbouw zijn gericht. Alleen zo voorkomen we structureel overslag naar belendende panden.”

De weg naar vanzelfsprekendheid

De Nederlandse bouwregelgeving is nu nog onvoldoende toegesneden op houten gebouwen. Er ontbreken simpelweg essentiële voorschriften. Als gevolg daarvan wordt ons land momenteel volgebouwd met houten gebouwen die weliswaar netjes voldoen aan de bouwregelgeving, maar mogelijk onacceptabele risico’s bij brand in zich dragen. Er is omdenken nodig en dat moet wat Marcel Veenboer betreft centraal staan in de wijze waarop we in Nederland in de nabije toekomst willen omgaan met houtbouw.

“Een beslissende succesfactor is dat de wet- en regelgeving onder invloed van het uitgevoerde onderzoek naar houten gebouwen snel wordt aangepast. Vanuit de normcommissie Bouwen met hout willen we rekenmodellen ontwikkelen die kunnen worden gebruikt om tot specifieke regelgeving voor houtbouw te komen. Omdat dit urgent is, hebben we de overheid gevraagd daar financieel aan bij te dragen. Zelf pleit ik ervoor om die rekenmodellen voorlopig conservatief in te steken. We hebben nog een weg te gaan voordat bouwend Nederland houtbouw als vanzelfsprekend gaat zien.”

“Een beslissende succesfactor is dat de wet- en regelgeving voor houten gebouwen snel wordt aangepast”

Marcel Veenboer

Neem deel aan een ‘ronde tafel’ over houtbouw

Samen met strategisch partner Riskonet, gespecialiseerd in strategisch en operationeel risicomanagement, organiseert Vector Brandveiligheid dit voorjaar een rondetafeldiscussie over grootschalige houtbouw in Nederland. Het primaire doel is om kennis uit te wisselen en zo de ontwikkeling te versnellen. Bent u werkzaam in de bouw, bij het bevoegd gezag of in de architectuur? Stuur dan een bericht naar info@vector-brandveiligheid.nl en we nodigen u binnenkort uit.

Foto's door Mirck Architectuur